پیمانکار به زمان اجرا، دوام خط و هزینه چرخه عمر فکر میکند. لولههای پلاستیکی کاروگیت (پلیاتیلن دوجداره) با وزن کم، آببندی مطمئن و مقاومت شیمیایی بالا، ریسکهای دفنی را کاهش میدهند و بهرهبرداری طولانیمدت را تضمین میکنند؛ انتخابی مطمئن برای فاضلاب ثقلی، زهکشی شهری و آبهای سطحی.
مزایای فنی لوله کاروگیت پلیاتیلن در شبکههای ثقلی شهری و صنعتی
ساختار دوجداره با جداره بیرونی موجدار برای سختی حلقوی و جداره داخلی صاف برای هیدرولیک برتر طراحی شده است. پلیاتیلن در برابر خورندگی سولفیدی، اسیدهای آلی، نمکها و محیطهای قلیایی پایدار است و در چرخههای بارگذاری خاکی و لرزهای انعطاف مناسبی نشان میدهد. وزن پایین، حمل و نصب سریع را ممکن میکند و تعداد اتصالات کمتر، احتمال نشت را کاهش میدهد. سطح داخلی صاف، افت انرژی را کم کرده و با شیبهای کمتر هم دبی طراحی را تأمین میکند.
زبری هیدرولیکی (Manning n): 0.010–0.012
Hazen–Williams C: ≈150
مقاومت شیمیایی: pH ≈ 2 تا 12
محدوده دمای سیال: 0 تا 45°C پیوسته، تا 60°C کوتاهمدت
کربن بلک در جداره (پایداری UV): 2–3%
محدوده کاربرد و محدودیتها: فاضلاب و زهکشی، نه خطوط تحت فشار
کاروگیت بهترین گزینه برای فاضلابروهای ثقلی، جمعآوری آبهای سطحی، زیرگذرها، کالورتها و زهکشی محوطه است. این لولهها برای فشار داخلی پیوسته طراحی نشدهاند؛ بنابراین برای خطوط انتقال آب تحت فشار یا گاز، از لوله پلیاتیلن PE100 جدارهتوپر (SDR11/17) یا سایر گزینههای فشارقوی استفاده میشود. انتخاب کلاس سختی حلقوی مطابق عمق دفن و بار ترافیکی انجام میگیرد.
- قطر نامی متداول (DN/ID): 160 تا 1600 میلیمتر و بالاتر
- طول شاخه: 6 متر (متداول)
- کلاس سختی حلقوی: SN4، SN8، SN16 (kN/m²)
کاربری پیشنهادی:
- SN4: محوطههای بدون ترافیک سنگین، فضای سبز
- SN8: خیابانها و بار ترافیکی سبک/متوسط
- SN16: ترافیک سنگین، عمق زیاد یا خاک ضعیف
معیارهای انتخاب و سایزبندی هیدرولیکی با نگاه اجرایی
قطر بر اساس دبی طرح، شیب موجود و محدودیتهای توپوگرافی تعیین میشود. زبری کم کاروگیت اجازه میدهد شیبهای اقتصادیتری نسبت به بتن یا چدن در نظر گرفته شود. در مسیرهای با شن و ماسه و رسوب بالا، قطر و سرعت خودپاکشونده کنترل شود تا انسداد کاهش یابد.
سرعت خودپاکشونده پیشنهادی: ≥0.6 m/s (فاضلاب خانگی)، ≥0.8 m/s (رسوب زیاد)
شیب حداقلی معمول: 0.5% تا 1% برای قطرهای کوچک (با توجه به دبی)
حداقل پوشش خاک:
- مناطق بدون ترافیک: ≥0.5 m
- زیر بار ترافیکی: ≥0.9 m
حداکثر عمق دفن معمول: تا 8 m (وابسته به SN و کیفیت کوبیدگی)
طراحی ژئوتکنیکی و برهمکنش خاک–لوله برای کاهش تغییرشکل
کاروگیت یک سیستم خاک–لوله است؛ کیفیت بستر و کوبیدگی جانبی بر پایداری اثر مستقیم دارد. مصالح دانهای دانهبندیشده در بستر و ناحیه جانبی، با تراکم کنترلشده، سختی جانبی را تأمین میکند. عرض کانال باید امکان تراکم مناسب در ناحیه شکم لوله را بدهد و از تمرکز تنش زیر تاج جلوگیری شود.
بستر شنی–ماسهای تمیز: ضخامت 10–15 cm
عرض کانال: قطر بیرونی لوله + 30 تا 40 cm
تراکم ناحیه جانبی: حداقل 90–95% اصلاحشده (Proctor)
حداکثر تغییرشکل مجاز اولیه: ≤5% قطر داخلی
مصالح نامناسب: ریزدانههای بسیار ریز بدون زهکش، نخاله درشتدانه، سنگهای تیز
نصب، اتصالات و آببندی مطابق استاندارد برای جلوگیری از نشت
اتصالات کاروگیت بهصورت سرکاسهای یکپارچه یا کوپلر خارجی با واشر الاستومری EPDM عرضه میشود. تمیزی مادگی، نشیمن واشر و روانکاری مناسب، کلید آببندی است. هممحوری لولهها قبل از کوبش بکفیل کنترل شود. در شیبهای تند، بلوک مهاری یا قفلسنگی در اطراف اتصال مانع لغزش میشود.
استاندارد واشر: EN 681-1 (EPDM)
آزمون آببندی اتصال: ISO 13259 / EN 1277
گریس سازگار: پایهسیلیکونی یا گلیسیرینی، غیرنفتی
زاویه انحراف مجاز در هر اتصال: 1–2 درجه (مطابق کاتالوگ سازنده)
تست، بازرسی و کنترل کیفیت پیش از بهرهبرداری
پس از بکفیل اولیه و قبل از تحکیم نهایی، آزمون نشت آب یا هوا انجام شود. دوربینزنی (CCTV) کیفیت اتصالات، بیضویشدن و موانع را مشخص میکند. آزمون دفرمگی با مندرل، تغییرشکل در بهرهبرداری اولیه را پایش میکند.
تست آب (Gravity): هد 0.5–2.5 m، مدت نگهداری 10–30 دقیقه
تست هوا کمفشار: 24–50 mbar (روش و زمانبندی طبق قطر)
حداکثر تغییرشکل قابلقبول در 30 روز: ≤5% (پذیرش)، هشدار در 7.5%
بازرسی CCTV: پس از تراکم مرحلهای و قبل از بهرهبرداری
نگهداری و شستوشو: افزایش عمر مفید و کاهش انسداد
جداره داخلی صاف و رفتار ضدرسوب پلیاتیلن، نیاز به شستوشو را کم میکند. برای پاکسازی دورهای از واترجت با فشار کنترلشده و نازل مناسب استفاده شود. ورود مواد اکسیدکننده قوی و روغنهای داغ محدود شود. دریچههای بازدید در فواصل هیدرولیکی منطقی (براساس قطر و شکستگی مسیر) تعبیه گردد.
فشار واترجت: ≤120 bar
دمای آب شستوشو: ≤60°C
فواصل شفت بازدید: 40–80 m برای قطرهای کوچک، کمتر در شکستهای مسیر
پایش دورهای: سالانه یا پس از بارشهای سنگین/رویداد سیلابی
استانداردها و الزامات مرجع برای خرید و کنترل کیفیت (2025)
انتخاب محصولی که از رزین PE100 با افزودنیهای پایدارکننده و آزمونهای الزامی عبور کرده باشد، ریسک پروژه را کاهش میدهد. برگه بازرسی و نتایج آزمون سختی حلقوی، ضربه، آببندی و کربنبلک باید همراه محموله باشد.
ساخت و ابعاد لولههای ساختاردار PE: ISO 21138-1/3 یا EN 13476
سختی حلقوی (SN): ISO 9969
آببندی سامانه لوله/اتصال: ISO 13259 / EN 1277
واشر الاستومری: EN 681-1 (EPDM)
کربنبلک و یکنواختی: ISO 6964
شاخص جریان مذاب (MFR): ISO 1133
استاندارد ملی ایران (نمونه): INSO 9118 (ساختاردار پلیاتیلن)
مرجع آمریکایی متداول: AASHTO M294 / ASTM F2306
مقایسه اقتصادی و زمانبندی اجرا نسبت به بتن و UPVC
کاروگیت نسبت به بتن مسلح، نیاز به جرثقیل سنگین و بستر بتنی گسترده ندارد و سرعت نصب بهمراتب بالاتری دارد. در قیاس با U-PVC در قطرهای بزرگ، حمل و جابجایی ایمنتر و ضربهپذیری بهتری در دماهای پایین ارائه میدهد. هزینه کل مالکیت با توجه به کاهش نشت، افت انرژی کمتر و نگهداری آسان، پایینتر تمام میشود.
بازه وزن لوله DN400 (شاخه 6m):
- کاروگیت PE: ≈35–50 kg
- بتن مسلح: >400 kg
نرخ پیشروی اکیپ نصب (شرایط عادی): 60–120 m/روز برای قطرهای میانی
طول عمر طراحی: ≥50 سال (با نصب و خاکریزی استاندارد)
اتصالات و ملحقات سازگار: تکمیل زنجیره تا منهول
برای تغییر مسیر، انشعاب و اتصال به منهول از زانوییها، سهراهیها، کاهندهها، سدل انشعاب و کوپلرهای فلکسیبل استفاده میشود. منهولهای پلیاتیلنی و پلیپروپیلنی پیشساخته با رابطهای آببند EPDM، زمان ساخت را کوتاه و نشتی نفوذی را مهار میکنند. دریچههای ورودی آب باران، چاهکهای رسوبگیر و گریتینگها نیز قابلتأمین بهصورت یکپارچه هستند.
خطاهای رایج کارگاهی و راهکارهای پیشگیرانه
بیشترین علل خرابی شامل کوبیدگی ضعیف در ناحیه شکم لوله، انتخاب اشتباه کلاس SN نسبت به عمق و بار ترافیکی، نصب واشر بهصورت پیچخوردگی، و پوشش ناکافی فوقانی است. آموزش تیم نصب، کنترل فهرست وارسی قبل از بکفیل و آزمون نشت مرحلهای، این خطاها را حذف میکند. در زمینهای با سطح ایستابی بالا، زهکش موقت و ژئوتکستایل پیرامونی از شستهشدن ریزدانهها جلوگیری میکند.
- حداقل پوشش بالاسری قبل از عبور ماشینآلات: ≥0.9 m
- کنترل واشر: تمیزی، نشیمن کامل، روانکاری غیرنفتی
- حمل و انبارش: پرهیز از پرتاب، مهاربندی شاخهها، سایهانداز در اقلیم گرم
چرا برای پروژههای بزرگمقیاس، کاروگیت انتخاب مطمئنتری است؟
ترکیب آببندی الاستومری، مقاومت شیمیایی، سختی حلقوی قابلانتخاب و هیدرولیک پایدار، ریسک نفوذی و خروجی را کم میکند؛ مهمترین عامل نشستهای ثانویه و فرسایش زیر روسازی. سرعت نصب بالا و لجستیک سبک، برنامه زمانبندی را کوتاه و هزینههای غیرمستقیم کارگاهی را کاهش میدهد. در محیطهای خورندهای که بتن و فلز آسیب میبینند، پلیاتیلن عملکردی قابلاتکا ارائه میدهد.
برای مشاهده و خرید عمده انواع لوله و اتصالات استاندارد، و دریافت مشاوره تخصصی میتوانید به AbrahPipe مراجعه کنید.